Interview met Luther Vanhoof, Daniël Renders en Annelies Van Opstal
achtergrond: 40 Jaar Radio Centraal
Een tune van vierentwintig uur
Luther: "Ik kom van de Kempen. Ik had er vrienden horen vertellen over Radio Centraal. Dat was ‘talk of the town’ in Mol. Dan ben ik zelf naar hier verhuisd. En ik deed bijna niets anders dan naar Centraal luisteren. Dat wou ik ook. Centraal had al die dj’s- die deden hun eigen feestjes en hadden hun eigen avonden – die draaiden ook in de Paradox en in zalen van lang geleden en dan ging ik op vrijdag en zaterdagavond naar de plaatsen waar de dj’s van de radio draaiden en zo leerde ik die mensen kennen. Ik was fan van Centraal en een jaar later had ik een programma in Centraal, door mensen te leren kennen, door met muziek bezig te zijn. Ik heb altijd bij Radio Centraal mijn muziekprogramma gehad. Twintig jaar lang, op zondagnacht."
Radio Centraal bestaat 40 jaar. Ik sprak met Daniël Renders, Luther Van Hoof en Annelies Van Opstal in het kantoor van Radio Centraal aan de Ernest Van Dijckkaai. De zender is gehuisvest in een charmant oud gebouw met een lange geschiedenis dat zich steeds opnieuw staande moet houden tussen nieuwbouwbakken die als paddenstoelen uit de grond schieten. Daniël Renders is het oudste lid. Althans, hij is er het langste bij. Van in 1984. Er zijn nog veel mensen die in de loop van de jaren 80 begonnen zijn bij Centraal en er nog steeds programma’s maken. En het zijn allemaal vrijwilligers. Mensen die er geld en tijd in steken. Het is nooit de bedoeling geweest betaald te worden. Er is ook geen hiërarchie.
De zender ontstond in de jaren 70 toen er in Europa een rage van Citizen Band ofte 27mc heerste. Mensen zonden met vrachtwagentoestellen boodschappen naar elkaar vanuit hun garage. Ook zogenaamde actieradio’s waren toen populair. Deze radio’s werden opgericht om een bepaalde actie te ondersteunen. Hier in Antwerpen werd er zoeen radio opgericht ter ondersteuning van een actie in de arenaweide te Deurne zuid.
Bovendien waren er mensen die toen niet tevreden waren met de toenmalige VRT. De publieke omroep was voor hen verstard en oubollig. Ze vonden er veel te weinig representatie van verschillende culturele organisaties en stromingen en er was steeds die eenzijdige berichtgeving, dingen die gewoonweg niet aan bod kwamen...
Veel mensen in Antwerpen waren geïnteresseerd om zelf een radio te beginnen en verschillende van die mensen leefden samen in een commune in de Anselmostraat. Uiteindelijk zou een groot deel van de Centraal redactie daar wonen. Het probleem aanvankelijk was: niemand kenden geïnteresseerden kenden niet veel van techniek….
Tot in er het cultuurcentrum van Beveren een toevallige ontmoeting plaatsvond tussen Guy Van Roosbroeck (medewerker van het cultuurcentrum) en Jan Baljauw (jurist). Laatsgenoemde poogde thuis op zijn zolderkamertje een zelfgemaakt zendertje te laten uitzenden en heeft toen besloten zijn technische kennis te delen met Radio Centraal, het project dat toen in de steigers stond. Niet veel later was Radio Centraal een feit. Eerst met maar een paar zenduren per dag en enkel’s avonds. Alles gebeurde vanuit een zolderkamertje hier in de buurt.
Vanaf de eerste uitzendingen van Radio Centraal was er een homo – en lesbienneprogramma, was er een feministenprogramma, was er een, zoals het toen nog heette, gastarbeidersprogramma. Er waren onmiddellijk al een aantal groepen in de samenleving die plots een vertegenwoordigd werden in de media. Dat probeert Centraal nog steeds zoveel mogelijk in stand te houden, hoewel er met de opkomst van digitale media veel kanalen zijn naast radio waar mensen dingen kwijt kunnen.
Radio Centraal is veel, maar één ding zijn ze absoluut niet. Het is heel belangrijk om dat duidelijk te maken. Ze zijn anti-commercieel en onafhankelijk. Ze willen niet onafhankelijk zijn, ze zijn onafhankelijk. Dat is altijd zo geweest en dat zal altijd zo blijven. Als je aan de knop van een radio draait, zal je onmiddellijk weten wanneer je op Centraal terecht bent gekomen. Doe de test, zet een blinddoek op en friemel met je frequenties. De overheid wil vaak verplichten dat er station calls komen. Een soort tune om de radio’s van elkaar te kunnen onderscheiden, maar dat is voor Radio Centraal niet nodig. Zij hebben een tune van vierentwintig uur. Je hebt niets nodig om dat onderscheid te maken. Ze onderscheiden zichzelf wel. Ze zijn niet als andere zenders. Al zijn er in België wel vergelijkbare radio’s als Radio Paniek in Brussel en Scorpio in Leuven. Die zenden ook geen reclame uit en zijn gericht op de alternatieve muziekscène – en cultuur.
Centraals nieuwsuitzending differentieert zich ook van reguliere nieuwsuitzending. Er zijn een aantal redactieprogramma’s, maar daarnaast brengen de leden zelf hun eigen nieuws vanuit hun eigen niches. Het heeft toch geen zin te herkauwen wat andere zenders al brengen? Zij brengen ander nieuws, niet om het uur, soms doorheen heel het programma. Overheidsregels stipuleren dat je een aantal minuten nieuws moet brengen en sommige zenders lossen dat op door een pakketje nieuws te kopen bij een nieuwsleverancier. Dat wordt dan dan gebracht in zestig seconden en dat is het, ongeacht wat er gebeurt en of het interessant is. Tijdens de erkenningsronde hebben ze een ontmoeting gehad met minister Gatz van de media heeft Daniel gezegd dat het hemeltergend is dat zenders met een aangekocht nieuwspakket die voldoen aan hun informatieplicht, terwijl zenders die de hele de tijd informatie brengen, niet in orde zouden zijn. Dat kan toch niet?
Nieuws in strikt formaat werd afgeschat. Zij kunnen alvast de hele dag wijden aan een belangrijke gebeurtenis. Bijvoorbeeld bij verkiezingen of de internationale vrouwendag doen ze de hele dag aan informatiegaring, debatten, interviews, …
Radio Centraal houdt jaarlijks een feest in Het Bos. Dat is een lange samenwerking die teruggaat tot de tijd van Scheld’apen. Toen kwamen veel mensen die daar in karavaans woonden, bij Radio Centraal programma’s maken. En programmamakers van hier gingen daar dj-sets doen. Er is altijd een uitwisseling geweest. En die is gebleven met Het Bos. De groepsfoto aan de rode muur van Radio Centraal telt ongeveer 100 medewerkers. En hun vlag staat erop. Wanneer ze ergens naartoe gaan of als ze ergens live gaan uitzenden, is het eerste dat Daniel doet, de vlag plaatsen. Een ietwat groteske manier om te zeggen: hier staan we.
Daniël heeft momenteel twee programma’s lopen: Biologisch Nieuws en de Geluiden van Zink. Hij is begonnen met een programma over het uitgangsleven en biologie en heeft daarna een resem andere programma opgestart. Hij heeft ook vaak de techniek verzorgd en is sinds 1985 betrokken bij het dagelijks bestuur. Momenteel is hij voorzitter. Annelies leidt onder andere ’t Amusementsbedrijf op de zender en heeft plannen om een eigen LGBT-panel in de uitzending te betrekken. Luther heeft een muziekprogramma gebaseerd op bass n dub dat eerst twintig jaar lang op zondagnacht speelde en nu om de veertien dagen op zaterdag. Hij deed ook veel techniek voor andere programma’s, organiseerde mee activiteiten en zevendelige party’s waar over heel de stad op zeven locaties performances werden uitgevoerd, programma’s werden uitgezonden, feestjes werden gehouden ...
Om af te sluiten. Kunnen jullie na al die jaren nog zeggen: ik heb een favoriete band of lied of muziekstijl?
Daniël: "Je hebt interessante en oninteressante muziek."
Luther: "Dat is moeilijk. De meeste medewerkers zijn muziekverzamelaars, vinylverzamelaars. Hoeveel medewerkers van Radio Centraal hebben er niet minstens vijfduizend platen, cd’s, cassetjes,… Als je twintig cd’s hebt, kan je zeggen: dat is mijn favoriete groep."
Maar bijvoorbeeld als je gaat trouwen of op een begrafenis, dat ene nummer?
Luther: "Als je dat zou vragen aan alle medewerkers, kom je niet ver. Het zal dan eerder over genres gaan. En bovendien, als iemand sterft, denken de mensen die nog leven dat ze het weten omdat je ergens vijftien nummers hebt opgeschreven…."
Daniël: "Ik zou dit fantastisch vinden: ik ga een verschrikkelijk nummer schrijven, van anderhalf uur lang, ppprrrrrrrrrrrrrrr eeeeiiiiiiiiii zo op een synthesizer en dat moeten ze dan anderhalf uur lang spelen. Dat zou ik fantastisch vinden. "
Ik word wel geraakt bij de gedachte: dat was het nummer van die persoon. Ik kan dat nummer niet meer los denken van die persoon…
Daniël: "Maar ook al heb je een favoriet nummer, dan evolueert dat toch?"
Ja, maar bijvoorbeeld het nummer van een openingsdans op een trouw? Op dat nummer hebben we elkaar leren kennen…. Die intensiteit bedoel ik.
Luther: "Ik snap wat je wil zeggen, maar het nummer van een openingsdans is het tegenovergestelde van Centraal. Je kunt persoonlijk naar dingen luisteren. Maar erover uitzenden is iets anders. Het is een hele moeilijke. Het is een passie. Ik heb het nooit als werk gezien, hoewel ik er het leeuwendeel van mijn tijd aan spendeerde. Redactieleden zijn gepassioneerd door muziek en door de visie van Radio Centraal en dat bindt ons als groep. Je moet maar eens door de programmatie stromen. Het is natuurlijk soms cryptisch, maar je moet maar eens luisteren. 106.7 fm of online. "
Als je geïnteresseerd bent om te draaien of uit te zenden bij Radio Centraal: dien dan een programmaconcept of -voorstel in en dan worden er proefafleveringen gemaakt, om te kijken of het schikt binnen het kader van de zender.
Copyright foto’s: archief affiches http://www.scheldapen.be