De stilte van de bossen en de rust van de open heide schenken steeds opnieuw die twee moeilijke dingen; de herinneringen en de innerlijke drang iets nieuws te maken'. Een quote die waardig is om uit een donkerbruin plakje hout te beitelen en er de leefruimte mee te ontsieren. Maar net uit die volksche gedachtegang zijn residentieplekken ontstaan en in deze 'droom' voelt iedereen zich veilig. Daar vind je de kracht om ongestoord te gaan. Isabelle Tollenaere zal een maand lang smelten van geluk in de expo-ruimte van Het Bos. Kom de geur opsnuiven...
allereerst een portie vragen:
Als ik je werk bekijk ben je het soort kunstenaar wier hoofdmedium film is maar je doet veel meer dan dat. Hoe zie je jezelf?
Dat is een vraag met een antwoord in beweging. In de eerste plaats zie ik mezelf toch als een filmmaker denk ik, maar één die zich niet door haar medium beperkt voelt, net zoals ik me in film nooit beperkt heb gevoeld binnen een genre, maar altijd hybride films heb gemaakt. Misschien zie ik mezelf in de eerste plaats nog steeds als filmmaker omdat ik tot voor kort enkel films maakte en het nog maar recent is dat ik andere horizonten verken. Het is door een langdurige residentie in Parijs en een andere in Shanghai, enkele jaren geleden intussen, dat ik spontaan ruimer begon te denken dan enkel single screen projectie of zelfs enkel video. Ik was doelbewust naar Parijs en Shanghai getrokken voor research voor mijn nieuwe film PARIS, PARIS maar ik werd er zo geprikkeld door die nieuwe omgevingen dat ik naast mijn onderzoek voor de film ook spontaan met fotografie en objecten begon te werken. Ik begon daar meer te 'spelen', minder doelgericht, meer afgaand op mijn gevoel. Heel spontaan en heel anders dan jaren aan één lange film boetseren! Ik denk dat er daardoor een soort vrijheid in mijn hoofd ontstond, een verandering in denken en werken, die ik mee naar huis nam, waardoor er nieuwe ideeën bleven ontstaan voor installaties en foto's.
Ben je opgegroeid in een creatieve omgeving?
Toch wel ja. Vooral door mijn moeder, die ook kunstenares is. Ik heb haar altijd weten tekenen en schilderen, en mijn beide ouders muziek spelen. Het was de normaalste zaak om naar de tekenschool en de muziekschool te gaan als kind. Net zoals ik later werd gestimuleerd om naar het kunsthumaniora te gaan en nog later audiovisuele kunsten te gaan studeren.
Kan je iets meer vertellen over wat je gaat tonen in Het Bos?
De aanleiding voor wat ik ga tonen is een reis naar Litouwen en Duitsland die ik 2 jaar geleden maakte met mijn moeder. We deden hetzelfde traject met de trein dat haar ouders, mijn grootouders, noodgedwongen maakten tijdens WO II. Toen werden ze door Duitse soldaten de trein op gezet vanuit hun geboorteland Litouwen naar Kassel, om daar in een werkkamp terecht te komen. Later belandden ze in België waar ze uiteindelijk bleven. Tijdens deze terugwaartse beweging die mijn moeder en ik die zomer maakten, filmde ik beelden van wat ze misschien ooit zagen. Een verzameling beelden die voor herinneringen doorgaan. Dit koppel ik aan het feit dat mijn grootmoeder de laatste 10 jaar van haar leven haar herinneringen verloor. Rond die tijd begon ze thuis vanalles en nog wat in meerdere plastic zakjes in te pakken. Dat vond ik zo'n mooie handeling dat ik ze wilde herhalen. Wat ik ga tonen in Het Bos is een installatie van meerdere videoschermen die worden ingepakt in laagjes plastic. De wazige beelden op de schermen zijn zo als vervagende herinneringen, beelden waar we niet echt toegang meer toe hebben.
''An adventurer can always go home, an exile can not", kan je die titel van je expo wat toelichten?
In de zomer van 2019 waren mijn moeder en ik avonturiers die heen en weer naar Litouwen konden reizen, die zomaar terug naar huis konden, een vanzelfsprekendheid. Mijn grootouders en zoveel andere vluchtelingen konden en kunnen dat ook vandaag niet. De titel is een letterlijk citaat van Jonas Mekas, de experimentele filmmaker, kunstenaar en dichter.
Je hebt ook een film van Jonas Mekas, 'Reminiscenses of a journey to Lithuania', gekozen om te laten zien op zaterdagavond. Op welke manier heb je zijn werk leren kennen en wat betekent het voor je?
Mekas is een naam die thuis wel al was gevallen, maar ik ontdekte zijn films pas echt toen ik film ben gaan studeren. 'Reminiscenses of a journey to Lithuania' raakte meteen een gevoelige snaar. Gedeeltelijk omwille van enkele familiale parallellen, Mekas ontvluchtte Litouwen tijdens WO2, maar werd onderweg aangehouden en opgesloten om dwangarbeid te verrichten in Duitsland. Na de oorlog trok hij naar New York en begon er te filmen, in zijn zo kenmerkende dagboekstijl. Pas 27 jaar later keert hij terug naar Litouwen en filmt er 'Reminiscenses of a journey to Lithuania', een persoonlijk verslag dat prachtig en pijnlijk verhaalt over zijn positie als displaced person, en tegelijk ontzettend universeel is. 'A home movie about homelessness' omschreef Jonathan Rosenbaum het. Het is een door en door ontroerende film, een film over tijd ook, die ik om de zoveel tijd opnieuw bekijk, en ik kijk er al naar uit om dat in Het Bos weer te doen.
Kan je iets vertellen over de artist talk die je gaat doen en de twee filmmakers die je hiervoor hebt uitgenodigd?
Ellen Vermeulen en Sarah Vanagt zijn twee fantastische filmmakers die ik bewonder, en die bovendien meeslepend over cinema en hun eigen werk kunnen vertellen. Ik ga hen uitvragen over hun praktijk, waarbij we naar fragmenten zullen kijken van work in progress, alsook misschien naar filmfragmenten van andere makers. Nog iets om naar uit te kijken!
Wat brengen de komende maanden? We hebben horen waaien dat je een kortfilm én een langspeler gaat maken? En dat het ook meer richting fictie zou gaan?
Ja, binnenkort filmen we mijn nieuwe korte film THE FRUIT TREE, en de opnames voor mijn lange film PARIS, PARIS zijn gepland voor volgende zomer. En die laatste blijkt inderdaad een fictiefilm te worden. Ik zeg 'blijkt' omdat ik initieel niet de bedoeling had om een fictiefilm te schrijven en ik er zelf nog altijd een beetje van te kijken sta haha! Het is spontaan zo gegroeid en geëvolueerd. Ik speelde in mijn vorige films reeds met fictieve elementen in een meer documentaire aanpak of setting. Dit leverde genre-hybride cinema op waarin observatie en interventie samenvloeiden op spontane wijze. Ook PARIS, PARIS ging initieel verder op dat pad. Maar ik denk dat ik ergens met dit project botste op grenzen van werken met de werkelijkheid. Simultaan groeide het verlangen om nog meer de verbeelding de vrije loop te laten. Wat in het begin misschien eerder vanuit een noodzaak ontstond werd gaandeweg een plezier en ontdekkingsreis. Maar het is nog steeds niet helemaal het één of het ander. Met Paris, Paris kijk ik nu naar manieren om reële elementen in de constructie te brengen, en het toeval uit te blijven lokken. Ik vind immers niets mooiers dan dat er zich voor de lens iets voltrekt wat ik niet had kunnen bedenken, maar dat wel ontstaat door het creëren van de juiste omstandigheden.